Làng Ngòi là tên gọi dân gian của thôn Tân Ninh thuộc xã Tư Mại, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Gốm làng Ngòi nằm tại xã Tư Mại, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. So với rất nhiều thương hiệu gốm cổ truyền Việt Nam thì gốm làng Ngòi vẫn còn rất mới mẻ và ít người biết đến hơn. Tuy nhiên, qua thời gian và những nỗ lực không ngừng, gốm làng Ngòi đã sớm khẳng định được thương hiệu bởi nét độc đáo, giản dị, chân chất, nhưng vẫn đậm đà bản sắc dân tộc đã tạo nên phong cách riêng đã được nhiều thị trường trong và ngoài nước ưa thích.
Gốm làng Ngòi luôn có hai màu sắc đặc trưng là men nước dưa và xương đất. Khác với gốm sứ Bát Tràng chỉ chuyên vẽ và trang trí bằng mầu, gốm Phù Lãng chỉ vuốt và dội men, thì gốm làng Ngòi lại được trang trí bằng hoạ tiết hoa văn đắp nổi thể hiện sinh động trên chất liệu gốm nâu sành rất đặc trưng do chính tay các nghệ nhân gốm tài ba tạo nên.
Nhắc đến gốm làng Ngòi, hầu hết những người trong nghề đều nghĩ ngay tới nghệ nhân đã khai sinh ra dòng gốm độc đáo-Nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến. Khuyến sinh năm 1977, tại thôn Tân Ninh (làng Ngòi) trong một gia đình thuần nông nghèo. Bố mẹ không ai làm nghệ thuật, nhưng quê hương anh xa xưa có nghề làm gốm, nay đã bị thất truyền từ lâu. Có lẽ vì thế mà khiến anh luôn nghĩ đến nghề của cha ông và nung nấu ý chí phải làm sống lại làng nghề.
Từ nhỏ anh đã yêu thích nặn đất, vẽ tranh nên sau khi học xong cấp 3, anh quyết định chọn Khoa Gốm trang trí – Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp để thực hiện ước mơ của mình.
Sau 6 năm theo học, ra trường, anh đi làm đủ thứ nghề từ Bắc vào Nam để học hỏi thêm kinh nghiệm cho cái nghiệp mà mình theo đuổi, với những cách thức làm gốm của các dòng gốm nổi tiếng như Phù Lãng, Bát Tràng, ở các làng nghề nổi tiếng như Mạo Khê, Đông Triều, Giếng Đáy (Quảng Ninh), Cường Phát (Bình Dương)… Từ những kiến thức được học hành bài bản trong trường, sự cọ xát thực tế bên ngoài xã hội, kết hợp với năng khiếu trời phú, sự tinh xảo của đôi bàn tay, Lưu Xuân Khuyến đã biến nguyên liệu từ “cục đất sét” dễ kiếm tìm tại quê nhà thành những sản phẩm có giá trị văn hóa nghệ thuật mang tên “Gốm làng Ngòi”.
Gốm làng Ngòi đã trở thành tên gọi riêng mà anh đặt cho các sản phẩm gốm của mình. Mỗi sản phẩm đều là sự kết tinh của niềm đam mê nghệ thuật, sự cần mẫn cùng tình yêu quê hương, đất nước, yêu nền văn hoá dân gian và của đôi bàn tay tài hoa sáng tạo của người nghệ nhân. Có lẽ vậy mà gốm làng Ngòi đã trở thành sản phẩm bán chạy có tiếng trên thị trường.
Gốm làng Ngòi là sự kết tinh bởi sự đam mê nghệ thuật, sự cần mẫn cùng tình yêu quê hương, đất nước, yêu nền văn hoá dân gian cùng đôi bàn tay tài hoa sáng tạo. Tất cả tạo nên gốm Làng Ngòi một phong cách riêng, độc đáo không bị hòa lẫn.
Nét riêng đầu tiên khắc ấn, ghi tên cho gốm Làng Ngòi có lẽ được bắt đầu từ nội dung của nó. Các sản phẩm đa dạng, phong phú đều mang đậm tâm hồn Việt. Đó là những bình, lọ hoa nghệ thuật, đèn vườn, gạch trang trí nội ngoại thất với hoạ tiết hoa văn như hoa sen, lá khoai, lá lúa, lá dáy, hoạ tiết thổ cẩm… Các hoa văn này đều là hoa văn đắp nổi. Dòng sản phẩm độc đáo thứ hai của Gốm làng Ngòi là gốm tượng dân gian, hiện nay đang rất được ưa chuộng với những tượng Chí Phèo, Thị Nở, Lão Hạc…
Nhưng có lẽ, phần độc đáo và được ưa chuộng nhất, cũng là thế mạnh nổi bật của Gốm Làng Ngòi là tranh tường khổ lớn đắp nổi. Mảng tranh gốm ghép dựa trên nền một số dòng tranh nổi tiếng đang có nguy cơ thất truyền như tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống và cả những nét văn hóa vùng miền trên cả nước.
Khoác trên mình chiếc áo văn hoá dân gian rất cổ truyền, nhưng gốm Làng Ngòi lại tạo ra cho mọi người cái lạ, cái ngộ nghĩnh. Người xem sản phẩm gốm làng Ngòi bị cuốn hút bởi nét mộc mạc, dân dã, gần gũi nhưng vô cùng độc đáo ở hoạ tiết trang trí.
Đến nay, gốm làng Ngòi không chỉ được “biết đến” mà đã trở thành 1 thương hiệu gốm uy tín, ghi danh vào làng Gốm Việt, thương hiệu Gốm làng Ngòi không chỉ thị trường trong nước biết đến mà còn chiếm được sự mến mộ của bè bạn quốc tế.
