Cách thành phố Phủ Lý chừng 6 km về phía Tây Bắc, men theo QL 21B khi vừa đi qua cầu Quế, chúng tôi đã gặp một cổng làng khá lớn có dòng chữ “Làng nghề truyền thống gốm Quyết Thành”.
Nhìn cái cổng làng tuy đã cách tân hiện đại, tuy nhiên về bề dày lịch sử, theo gia phả của các gia đình có 3 đời làm gốm trở lên thì làng nghề hình thành vào khoảng thế kỷ XVI, tính đến nay khoảng 500 năm.
Từ năm 1959, với mục đích khôi phục và phát triển nghề gốm, chính quyền đã địa phương đã tái thành lập HTX gốm Quyết Thành. Lúc đầu, nghề gốm chỉ còn tập trung được ở khu vực làng Hạ, người làng Thượng không làm gốm nữa mà sang làm thuê cho làng Hạ. Đến năm 1989, thị trấn Quế bắt đầu được thành lập, Đinh Xá Thượng được tách ra thành làng Đanh Xá, thuộc xã Ngọc Sơn (huyện Kim Bảng), còn làng Hạ được đổi tên là làng Quyết Thành theo tên Hợp tác xã và được tách ra thành một thôn của thị trấn Quế.
Mặc dù chưa có bất kỳ một tài liệu khoa học nào nghiên cứu ở đây nhưng theo lời những người cao tuổi trong làng truyền lại thì nghề gốm xuất hiện ở Đinh Xá khoảng 600 năm trước, do một người từ Thanh Hoá mang ra truyền lại cho làng. Sau đó cả làng gọi là tổ sư nghề gốm, tôn làm Thành hoàng làng, thờ tại đình làng và hàng năm đều mở hội làng vào ngày 15 và 16 tháng Giêng Âm lịch để tưởng nhớ đến ông tổ nghề.
Sản phẩm gốm Quyết Thành hiện nay khá đa dạng và phong phú, từ những sản phẩm gốm dân dụng như: chum, vại, nồi niêu…cho tới những loại gốm mỹ nghệ tinh xảo trang trí hoặc là đồ sinh hoạt trong nhà như: ấm trà, chén, đĩa, tượng thờ, linh vật…và đặc biệt là sản phẩm dòng gốm son đặc trưng chỉ có ở nơi đây đang là sản phẩm được thị trường chào đón.
Gốm Quyết Thành được làm hoàn toàn bằng phương pháp thủ công. Người làm nghề đào đất từ ngoài đồng mang về nhà rồi ngâm trong bể nước khoảng 24 giờ đồng hồ, tuỳ theo từng loại đất cụ thể. Sau đó, nước được rút hết và làm nhuyễn đất bằng việc giẫm chân, hoặc máy nghiền. Kế tiếp dùng máy nhào bùn làm đất để cho nó có độ dẻo. Đất nhuyễn được đặt lên bàn xoay tạo sản phẩm, sau đó được phơi ráo, thường là phơi nắng tự nhiên sẽ tốt và khô đều, sản phẩm không bị nứt, tách nẻ, nếu không có nắng thì sấy khô, rồi đắp hoạ tiết, đánh giấy ráp lau chùi sạch sẽ. Sau đó phơi khô hẳn sản phẩm, một số mặt hàng được tráng thêm lớp men theo đơn đặt hàng riêng, còn thường là để mộc và cho vào lò nung.
Sản phẩm từ lúc bắt đầu nhào đất đến lúc đưa vào nung thường phải mất từ hai, ba đến năm ngày. Những người thợ gốm ở đây luôn thận trọng trong từng khâu khai thác và xử lý đất, tạo dáng, hoa văn cũng như dành từ 12-15 ngày cho công đoạn nung mới hy vọng có được một sản phẩm hoàn thiện. Đặc biệt trong quá trình nung, người làm nghề phải theo dõi để điều chỉnh nhiệt độ cho phù hợp với từng giai đoạn.
Vào son là khâu tạo nên nét độc đáo của gốm Quyết Thành và khác so với các loại gốm khác. Người thợ phải dùng loại đất mà chỉ vùng này mới có, màu đỏ như son, nghiền nhỏ pha với nước để nhúng các sản phẩm và khi nung có màu đỏ tươi.
Nhờ nhiệt huyết của những người con yêu nghề gốm, hiện nay mỗi năm làng nghề đã cho ra được 6 triệu sản phẩm, chủ yếu là bình rượu, ấm trà, chum lọ,… và một số vật dụng cần thiết khác trong cuộc sống. Sau khi cho ra lò, những sản phẩm được phân phối ở các tỉnh: Hà Nội, Hà Giang, Thái Bình, Thanh Hóa,… cùng một số tỉnh miền Nam.
Sau khi được công nhận là làng nghề truyền thống năm 2004, năm 2010, sản phẩm hàng son của làng nghề gốm truyền thống Quyết Thành tiếp tục được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hà Nam công nhận thương hiệu “Gốm son mỹ nghệ Quyết Thành”.
Với truyền thống lịch sử lâu đời của mảnh đất và con người nơi đây, sản phẩm gốm Quyết Thành sẽ tiếp tục phát triển, khẳng định vị trí với từng sản phẩm và bí quyết của một làng nghề truyền thống có bề dày 500 năm tuổi ẩn mình bên dòng sông Đáy thơ mộng, hiền hòa.
VỀ LÀNG
Hotline: 037 38 39 088
Email: admin@velang.vn
Website: https://velang.vn
Social Network: Facebook – Youtube – Instagram
