Không tất bật, náo nhiệt, tại làng điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên người ta bắt gặp những người thợ đang tỉ mỉ chạm từng đường nét trên những bức tượng gỗ sắp thành hình; khéo léo tô đều từng đường sơn vàng, đỏ trên đôi bức hoành phi câu đối. Những sản phẩm ở đây được kết tinh bởi công sức sáng tạo thực sự là tác phẩm nghệ thuật.
Mỹ Xuyên thuộc huyện Phong Ðiền, cách Thừa Thiên Huế khoảng 40km về phía Bắc, nơi mà nghề chạm khắc trên gỗ đã có mặt vào giữa thế kỷ XIX. Mỹ Xuyên tập trung những người thợ chạm tài hoa đã chạm trổ nhiều công trình nổi tiếng cho triều đình và nhân dân, những sản phẩm mỹ nghệ của họ làm cho nhiều công trình kiến trúc và đồ dùng cao cấp đạt tới giá trị tuyệt phẩm.
Quá trình phát triển làng nghề tại vùng đất Cố đô
Ngược dòng lịch sử, khi Vua Gia Long lên ngôi năm 1802, nhà Nguyễn đã điều động rất nhiều thợ giỏi từ khắp mọi miền đất nước về xây dựng kinh thành Huế, trong đó có người thợ nghề mộc và điêu khắc gỗ từ đất Bắc. Trên đường vào kinh đô Huế, những người thợ này dừng chân ở làng Mỹ Xuyên và chọn một số con em trong làng đi theo để phụ việc và cho học nghề. Chính số thợ này đã trở thành lớp truyền nhân kế tục của nghề mộc và nghề điêu khắc gỗ của làng Mỹ Xuyên. Cho đến ngày nay, thế hệ con cháu họ vẫn luôn phát huy, kế thừa nghề tổ tiên để lại.
Hội tế Tổ nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên ở Phong Điền
Về làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên, du khách có thể cảm nhận không khí sản xuất khá rộn ràng. Tại đây, có hơn 20 cơ sở sản xuất với hơn 150 lao động đang tất bật công việc vì lượng hàng đang được tiêu thụ khá tốt. Hàng năm, Hội tế Tổ nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên ở Phong Điền được tổ chức vào ngày 5 tháng Giêng, thu hút đông đảo nghệ nhân làng nghề tham gia.
Điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên – nét đặc trưng trong kiến trúc Huế
Nghề chạm khắc gỗ ở Mỹ Xuyên chiếm vị trí và có giá trị khá cao về trang trí nên có nhiều dạng khác nhau như chạm lộng, chạm chìm, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm lồng, chạm khảm.
Ở làng nghề Mỹ Xuyên không chỉ phổ biến dạng điêu khắc tượng tròn mà còn chạm khắc gỗ dưới dạng phù điêu rất phong phú thể hiện trong các công trình kiến trúc nổi tiếng trong các điện của Kinh thành Huế, trên các tường, vách đố bảng, kèo, đòn tay của ngôi nhà rường và trên những đồ dùng sinh hoạt như bàn ghế, tủ, giường… theo phong cách thể hiện tính độc đáo, đặc thù của văn hóa Huế. Để đạt được sự tinh xảo, những tinh hoa của làng nghề phải kể đến lớp nghệ nhân của làng nghề.
Nghệ nhân điêu khắc gỗ Nguyễn Đức Phi, người dân làng điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên, chia sẻ: “Những đường nét tinh hoa nhất của thợ điêu khắc ở làng Mỹ Xuyên mang tính chất tỉ mỉ, nghệ thuật. Con người nhìn vào sẽ luôn cảm nghĩ về vấn đề tâm linh, mang sự tôn kính với bề trên. Nên đi theo đường nét đó thì nó có tính cách phong phú. Từ một cục gỗ hết sức bình thường nhưng khi có bàn tay khéo léo của người thợ điêu khắc vào rồi thì đó là những đường nét tinh hoa của người thợ điêu khắc muốn thổi hồn vào để mang v bản sắc hết sức rõ rệt”.
Để thể hiện từng đường nét với họa tiết tinh xảo cần phải có chiếc đục truyền thống mới làm được và để sử dụng được nó phải là người có tay nghề chuyên môn cao. Nói đến hồn cốt của nghề điêu khắc thì không thể không nhắc đến tính mỹ thuật được khắc họa thông qua những bức tượng bằng gỗ.
Một người thợ điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên thì phải hội tụ đủ các yếu tố đó là năng khiếu, ý tưởng, tính trừu tượng cùng đôi bàn tay khéo léo và tính mỹ thuật cao trong trạm khắc, khâu đánh bóng tạo hình bức tượng khi đang còn hình thô giáp. Từ những khúc gỗ thô kệch, người thợ phải tạo ra cả một thế giới hình khối nhưng mang được cái hồn, cái thần thái của nhân vật trên sản phẩm. Trên từng nhân vật sẽ là những loại gỗ khác nhau được người thợ sử dụng như một quy chuẩn của nghề.
Nghệ nhân điêu khắc Nguyễn Đức Phi cho biết thêm: “Bản thân tôi được may mắn sinh ra tại làng nghề truyền thống của cha ông để lại. Sau đó thế hệ sau sẽ đưa những lớp trẻ sau lên, do vậy tính nghệ thuật trong điêu khắc ngày càng cao nhưng vẫn giữ vững được những nét tinh xảo được tôn kính trong nghề. Đến nay, có nhiều đứa trẻ quá đam mê về vấn đề nghệ thuật điêu khắc cũng giống như tôi ngày xưa vậy. Khi dạy chúng, tôi đem những kiến thức tâm huyết của tôi ra dạy cho bọn trẻ. Qua đó để chúng giữ được bảo lưu được những tinh túy mà cha ông ngày xưa để lại những nét tinh hoa phú quý trong nghề mộc cho mình”.
Trải qua hơn 200 năm hình thành và phát triển, đến nay làng nghề điêu khắc gỗ truyền thống Mỹ Xuyên đã mang lại những giá trị văn hóa nghệ thuật đặc biệt và văn hóa kiến trúc.Nhà nghiên cứu Văn hóa dân gian Huế, Nguyễn Thế, cho biết: “Hiện nay ngoài bảo tồn những giá trị văn hóa của làng nghề truyền thống, các nghệ nhân cũng đã biết phát huy và sáng tạo một số đồ án, hoa văn mang tính nghệ thuật hơn. Chính vì vậy, hiện nay những sản phẩm điêu khắc của Mỹ Xuyên được trong nước ưa chuộng và ở nước ngoài cũng đánh giá cao”.
Nhiều sản phẩm của Mỹ Xuyên đã giành huy chương vàng, bạc tại các triển lãm trong tỉnh và toàn quốc. Thị trường của họ rất rộng, có mẫu hàng phải ký hợp đồng hàng nghìn sản phẩm. Họ chạm người, chạm thú, chạm đồ vật… cái gì cũng sống động. Xưa kia vật liệu chính là ngà voi, ngày nay thường là gỗ rất hiếm quý. Từ thớ gỗ vô tri họ đã làm ra những rồng, phượng, ngựa, voi, mèo… những thuyền rồng, anh hùng tương ngộ… về những ông Di Lặc, tiên đánh cờ, người đi câu, người úp nơm, người cầm chùi… cả những anh hùng như Phù Ðổng Thiên Vương… Kỹ thuật chạm lọng, chạm chìm, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm sâu, chạm cạn, chạm chấm phá, chạm khảm (gỗ trên gỗ) …là những nét độc đáo của thợ Mỹ Xuyên.
Cái khó trong nghề ít ai biết…
Mặc dù nghề mộc Mỹ Xuyên tồn tại từ lâu đời và đang được các cấp chính quyền quan tâm đầu tư khôi phục và phát triển, nhưng thương trường luôn tồn tại sự cạnh tranh. Hơn nữa, hiện nay có nhiều cơ sở sản xuất sản phẩm mộc mỹ nghệ theo hình thức công nghiệp được hình thành. Chính vì thế, để sản phẩm luôn được giới tiêu dùng tín nhiệm, người làm nghề luôn phải tìm hiểu thị hiếu khách hàng và nhu cầu thị trường. Đồng thời, với tiêu chí tạo ra một sản phẩm mang tính mỹ thuật cao, vừa lòng khách hàng nên đòi hỏi mỗi người thợ phải luôn nâng cao tay nghề, hội đủ độ tinh tế, sắc sảo, óc sáng tạo, tính kiên nhẫn… trong quá trình hành nghề. Tuy khó khăn trong kinh doanh, nhưng những người thợ Mỹ Xuyên vẫn luôn lạc quan vì theo họ nghề nào cũng có cái khó của nó, song yêu nghề, gắn bó với nghề thì chắc chắn sẽ sống với nghề lâu dài.
VỀ LÀNG
Hotline: 037 38 39 088
Email: admin@velang.vn
Website: https://velang.vn
Social Network: Facebook – Youtube – Instagram
